Γιάννης Γρυπάρης

 

Εβδομήντα τόσα χρόνια έζησε και πολέμησε για τον πνευματικό μας πολιτισμό ο Γρυπάρης, αναφέρει ο Γιώργος Βαλέτας, αρχίζοντας την εισαγωγή του στο έργο και τη ζωή του μεγάλου Έλληνα ποιητή, στον τόμο των «Απάντων» του.  

Ο Γρυπάρης ο αναμορφωτής, που έδωσε στην ποίηση εκφραστικότητα, πλαστικότητα, μελωδικότητα και υπήρξε στην εποχή του ένας πρωτοπόρος και ανανεωτής. Που μετά τη μεγάλη φήμη του από την πρώτη και μοναδική, τελικά, ποιητική του συλλογή, τους «Σκαραβαίους και Τερρακόττες», αναγκάστηκε να σωπάσει.  

Ζούσε πια με την πίστωση που του έδωσε η υπέροχη αυτή συλλογή και προσπαθούσε στο εξής να γεμίσει τον καιρό του με μεταφράσεις των αρχαίων.  

Εξακολουθεί, ωστόσο να υπάρχει το ερώτημα, γιατί σταμάτησε ο ποιητής; Η επίσημη εκδοχή πως ό,τι είχε να πει, το είπε με μοναδικό τρόπο στους «Σκαραβαίους» του, δεν ικανοποιεί πλήρως.  

Εξάλλου δεν είναι μυστικό ότι σ’ όλη του τη ζωή έγραφε ποιήματα, με τη λαχτάρα να δώσει μια ισάξια συνέχεια στους «Σκαραβαίους και Τερρακόττες», τους τιμημένους με το Εθνικό Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών, κι ύστερα τα έσχιζε αλύπητα. Τίποτα δεν τον ικανοποιούσε. Κι αυτό ήταν το κρυφό του δράμα.  

Ο Γιάννης Χατζίνης, λογοτέχνης, κριτικός και προσωπικός φίλος του ποιητή, δηλώνει κατηγορηματικά στον πρόλογό του με τίτλο «ο Γρυπάρης από κοντά», που κοσμεί το 1970 μια επανέκδοση των «Σκαραβαίων», πως αιτία της ποιητικής του στειρότητας στάθηκε ο γάμος του.  

Γιατί όσο ζούσε βρισκόταν πάντοτε κάτω από την αμείλικτη κυριαρχία της γυναίκας του.

Η Ρήνα Γρυπάρη δεν θύμωνε ποτέ, δεν εκνευριζόταν, δεν ύψωνε τη φωνή. Επέβαλλε την άποψή της με τη σοφία μιας ευγένειας που δεν είχε το ταίρι της.  

Κρατούσε με κλωστές μυστικές και καθοδηγούσε την ψυχή ενός ποιητή με τέτοιο τρόπο που δεν έβρισκες τίποτα να της ψέξεις. Υποπτευόσουν, βέβαια πως είχε καταντήσει ένας κακός δαίμονας που παρουσιαζόταν με την όψη καλού αγγέλου.  

 Όπως ισχυρίζονταν δυο άλλοι καλοί φίλοι του ποιητή, άνθρωποι των γραμμάτων κι αυτοί, ο Γιάννης Βλαχογιάννης και ο Σωτήρης Σκίπης, ο Γρυπάρης πριν παντρευτεί ήταν ένας ζωντανός άνθρωπος. Απολάμβανε μια ελευθερία και μια ανεξαρτησία εκρηκτική.  

Του άρεσαν οι γυναίκες, το γλέντι. Με μια λέξη, χαιρόταν τη ζωή του. Κι όμως η μοίρα αυτού του θεσπέσιου ποιητή με την τρυφερή, λυρική ψυχή ήταν να πέσει στα δίχτυα  μιας ψυχρής, αποστεγνωμένης γυναίκας, υποχείριας των δικών της ακατανίκητων παθών: Της φιλαργυρίας, της φιλαυτίας, του πόθου κυριαρχίας.  

Αυτά τα ίδια τα πάθη της, σύμφωνα πάντα με την προσωπική μαρτυρία του Χατζίνη, την είχαν ασκήσει σε έναν καταπληκτικό τρόπο συμπεριφοράς, ώστε ο δυστυχής ποιητής να υποστεί μια «πλύση εγκεφάλου» χωρίς καμιά δυνατότητα ν’ αντιδράσει.  

Ο Σωτήρης Σκίπης, μάλιστα, την θεωρούσε ένοχη διπλού φόνου, γι αυτό και μετά το θάνατο του Γρυπάρη δεν θέλησε ούτε καν να την συλλυπηθεί. Πίστευε πως η Ρήνα Γρυπάρη σκότωσε πρώτα τον ποιητή και μετά τον άνθρωπο.

Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής ο Γρυπάρης «μαρτύρησε» κυριολεκτικά, για να πεθάνει, τελικά, από ασιτία, αφού η γυναίκα του, παράλογα, παθιασμένα, έκρυβε τα τρόφιμα, τα κλείδωνε με ένα φοβερό πείσμα. Κι όμως ανήκαν στους ευτυχείς που είχαν μια παρακαταθήκη, με την οποία θα μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα στη δύσκολη εκείνη εποχή.  

Αλλά τα έκρυβε «για ένα πιο δύσκολο μέλλον». Ακόμη και τα τσιγάρα, στέρησε από τον δύσμοιρο ποιητή, αναγκάζοντάς τον να φτάνει στον έσχατο εξευτελισμό, να τα κλέβει κάθε βράδυ, για να του προκαλέσει και τη φυσική του εξόντωση, μετά από μια γερή δόση καθαρτικού, που στάθηκε και η αφορμή του θανάτου του.  

Αυτή φαίνεται να είναι η μοίρα όλων των εκλεκτών, καταλήγει ο Χατζίνης στον πρόλογό του, να καταλήγουν θύματα. Κι όσο πιο εκλεκτοί είναι, για τόσο μεγαλύτερη θυσία είναι προορισμένοι.  

Πολλές φορές, από μακριά, φανταζόμαστε τους ποιητές σαν πρόσωπα μυθικά, που δεν ανήκουν στο δικό μας κόσμο. Ζουν, πράγματι σε έναν άλλο κόσμο, γιατί πλάθουν με την ευαισθησία τους μια εικόνα της ζωής που δεν έχει καμιά σχέση με την καθημερινή πραγματικότητα.  

Και τους βρίσκουμε πάρα πολύ «ανθρώπινους», πληγωμένους κι αποκαρδιωμένους, τη στιγμή ακριβώς που διαπιστώνουν τη διάστασή τους με τη χυδαιότητα της ζωής. Γιατί, αλίμονο, η ζωή δεν μπορεί να είναι πάντοτε ένα όνειρο.  

Η ζωή μέσα στην ταπεινότητα, και την καθημερινότητά της μπορεί να μας ανεβάζει ψυχικά και πνευματικά σε δυσθεόρατα ύψη, για να μας κατακρημνίσει την επόμενη στιγμή, με τη μορφή του πιο κοντινού κι αγαπημένου μας προσώπου.

 

TO MASTER  PAGE OF 
JOHN LIASKOS

Λιaσκοs Γιaννηs
BIOGRAPHY / ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

 ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ