«Ελληνομάθεια»;
Του ΘΩΜΑ Γ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
Τα τελευταία μερικά χρόνια – και ειδικότερα
μετά το 2007 – όταν το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας καθιέρωσε
την πιστοποίηση της γνώσης της ελληνικής γλώσσας και ονόμασε
την ενέργεια αυτή «Πιστοποίηση της Ελληνομάθειας», ο
νεολογισμός ελληνομάθεια μπήκε στη γλώσσα μας και έγινε «της
μόδας». Ειδικά εδώ στη Μελβούρνη οι διάφοροι εκπαιδευτικοί
οργανισμοί και ο ελληνικός τύπος χρησιμοποιούν τον όρο κατά
κόρον όταν αναφέρονται στη γνώση και διδασκαλία της ελληνικής
γλώσσας. Πριν από μερικά χρόνια ήταν «άγνωστος», σήμερα έγινε
«γλωσσική μόδα».
Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο νεολογισμός τούτος
χρησιμοποιείται καταχρηστικά και πολύ χαλαρά, γιατί δεν έχουμε
καθορίσει επακριβώς το τι εννοούμε με αυτόν. Είναι ακατανόητος
– για μένα – ο τόσος «σφοδρός έρωτας» με τη λέξη τούτη, η
οποία στο ευρύ ελληνικό κοινό είναι αδόκιμη. Οι παρακάτω
σκέψεις μου προσφέρονται σε ένα πεδίο συζήτησης και διαλόγου –
για όσους όντως ενδιαφέρονται – για την ελληνική γλώσσα.
Επειδή ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της γλώσσας μας είναι η
ακριβολογία της, νομίζω ότι το θέμα χρειάζεται να το σκεφτούμε
και να το συζητήσουμε.
ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο κλάδος που μελετάει το λεξιλόγιο μιας γλώσσας σε διάφορα
επίπεδα ήτοι μορφολογικό, φωνολογικό, σημασιολογικό, αλλά και
εννοιολογικό λέγεται λεξικολογία. Προτού να προσθέσουμε μία
νέα λέξη στη λεξικογραφία μας, περνάει από το «κόσκινο» της
λεξικολογίας απαραιτήτως.
Σύμφωνα με το «Λεξικό της Νέας ελληνικής γλώσσας» του Γ.
Μπαμπινιώτη, η λέξη ελληνομάθεια μπήκε στη γλώσσα μας ως
νεολογισμός μόλις το 1868. Οι δύο σημασίες που αναφέρονται στο
λήμμα «ελληνομαθής» είναι: α) αυτός που έχει καλή γνώση της
ελληνικής γλώσσας, ιδιαίτερα της λόγιας και αρχαίας» και β)
(Για αλλοεθνείς) γνώστης της (σύγχρονης) ελληνικής γλώσσας».
Το λεξικό προσθέτει πως από το επίθετο ελληνομαθής έγινε η
«ελληνομάθεια». Τι γνώσεις συμπεριλαμβάνει όμως η
ελληνομάθεια; Ποιος είναι ο ρηματικός της τύπος; Σύμφωνα με τα
ανωτέρω ο ελληνομαθής ήδη είναι γνώστης της λόγιας, αρχαίας
και σύγχρονης γλώσσας. Εδώ εμείς χρησιμοποιούμε την
ελληνομάθεια για αυτούς που αρχίζουν να διδάσκονται και να
μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα. Το 1868 αυτοί που ήδη είχαν
μάθει τα Ελληνικά τους κατατάσσονταν σε βαθμίδες επάρκειας της
γλώσσας και δεν άρχιζαν τότε να την μαθαίνουν.
ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ
Σήμερα λέμε η γνώση της Ελληνικής γλώσσας (αγγλιστί:
knowledge of the
Greek
language).
Ποιά είναι η διαφορά μεταξύ γνώσης και μάθησης; μεταξύ γνωρίζω
και μαθαίνω;
Για το γνωρίζω οι αρχαίοι μας είχαν τρία ρήματα: γιγνώσκω,
επίσταμαι και οίδα, τα οποία μάς έδωσαν τα ουσιαστικά γνώση,
επιστήμη και ιστορία. Γνώση θα πει η κατάσταση να γνωρίζεις
και να κατέχεις κάτι.
Το μαθαίνω σημαίνει αφομοιώνω κάτι και πληροφορούμαι: Μαθαίνω
το ποίημα, τον μαθαίνω από την καλή, τα’ μαθες τα νέα; Με τα
σύντομα αυτά ως βάση, ελληνομάθεια θα πει μαθαίνω για τους
Έλληνες.
Τι μαθαίνω όμως; Τι συμπεριλαμβάνει μέσα της η Ελληνομάθεια;
Εάν εννοήσουμε μόνο τη γλώσσα – και αυτό δεν φαίνεται πουθενά
– τότε ο όρος είναι ανεπαρκής, γιατί η εκμάθηση της γλώσσας
δεν είναι αρκετή. Θα πρέπει να συμπεριλάβει ο όρος εκτός από
τη γλώσσα και την επιστήμη, τη λογοτεχνία, την ιστορία και
κάθε τι άλλο ελληνικό που παρέχει η γνώση. Σπουδάζω Ελληνικά
σημαίνει αποκτώ γνώσεις για όλα τα ανωτέρω.
ΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΗ Η ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑ
Ο όρος Ελληνομάθεια μού φαίνεται ελλειπής και απροσδιόριστος,
ενώ το «κάνω Ελληνικά» φαίνεται πολύ πιο δόκιμος. Η σύνθεση
της λέξης μάς δυσκολεύει. Ο μαθητής θα είναι ελληνομαθής,
γενική του ελληνομαθούς μαθητή και πληθυντικός οι
ελληνομαθείς. Έτσι θα πούμε και κινεζομαθής,
ισπανομαθής, ουγγρομάθεια, αλβανομάθεια, ρωσομαθειών. Ειδικά
για μας στον αγγλόφωνο κόσμο πώς θα μεταφράσουμε την
ελληνομάθεια;
Ellenomathy? Ποιος αγγλόφωνος θα μπορεί να
την διαβάσει; Ποιος θα σπουδάσει
hellenomathea? Οι δάσκαλοι και καθηγητές
εκπαιδεύονται να διδάσκουν ελληνομάθεια; Θα πω ότι είμαι
καθηγητής ελληνομάθειας; Στο σχολείο διδάσκω ελληνομάθεια;
Στέλνω το παιδί μου στο σχολείο για ελληνομάθεια; Η κυβέρνηση
συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμά της την ελληνομάθεια;
Ο όρος ελληνομάθεια δεν φαίνεται ικανοποιητικός, ούτε είναι
λειτουργικός. Ο νεολογισμός μας αυτός είναι ανεπιτυχής. Γιατί
δεν τον είχαν οι αρχαίοι μας; Μιλούσαν μόνο για Ελληνική
γλώσσα ή απλώς μόνο Ελληνικά.
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΛΕΞΗΣ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΑΣ
Σήμερα βλέπουμε πως οι βασικοί όροι της επιστημονικής και
τεχνολογικής πρωτοπορίας εκφράζονται παγκοσμίως με ελληνικά
γλωσσικά δάνεια. Και αυτό γιατί στη γλώσσα αυτή υπάρχει η
πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στη λέξη και στο εννοιολογικό
της περιεχόμενο. Το έχει αυτό η ελληνομάθεια;
Είμαι της γνώμης ότι το θέμα χρειάζεται συζήτηση και διάλογο.
Εάν όντως ενδιαφέρεστε για τη γλώσσα μας, οι στήλες του
περιοδικού είναι ανοιχτές.
