Βιοτεχνία... εμπόριο... κι άλλα...

στα Γιάννινα την γενέτειρά μου!

Απόσπασμα από την βιογραφία μου….

©Πιπίνα Έλλη (Εlles)

Η βιοτεχνία είχε ιδιαίτερη θέση στη ζωή της πολιτείας μας. Στην παραλιακή ζώνη πιο πέρα από το δρόμο με τα “ψαράδικα”, όχι μακριά από το Κουρμανιό, υπήρχαν τα βυρσοδεψεία και τα βαρελοποιεία της. Οι βυρσοδέψες μούλιαζαν τα ακατέργαστα δέρματα σε διάλυμα ασβέστου μέσα σε ξύλινες μακριές λεκάνες, τα έξυναν με ειδικά εργαλεία στην άκρη της λίμνης, τα τακτοποιούσαν και τα άπλωναν τεζαρισμένα για να στεγνώσουν στον ήλιο και στον αέρα. Ετούτη η συγκεκριμένη περιοχή της λίμνης, μύριζε τόσο άσχημα, ώστε πολλές φορές, μετά από το σχολείο, αν είχα τη διάθεση για μακρύτερη βόλτα, απέφευγα να χρησιμοποιώ τον δρόμο από τα ψαράδικα, για να μην περνώ υποχρεωτικά μπροστά από τα βυρσοδεψεία. Κατά τα άλλα η διαδρομή ήταν  ωραία και βολική, καθώς από την παραδίπλα πόρτα του Κάστρου, έφτανα γρήγορα  στο σπίτι μου, και έχοντας ακολουθήσει μία διαφορετική πορεία. Ακόμη και η βόλτα μας που συχνά κάναμε με τη μητέρα μου, δεν έφτανε παρά μέχρι ένα σημείο, πολύ πριν από τα βυρσοδεψεία, εξαιτίας της βαριάς μυρουδιάς των επεξεργασμένων δερμάτων.  Παραδόξως όμως, η βιοτεχνία αυτή δεν έβλαπτε θανάσιμα τη λίμνη μας, γιατί και το ψάρι της ευδοκιμούσε και η ίδια δεν έφερνε σημάδια παρόμοια με εκείνα της μόλυνσης των μεταγενεστέρων χρόνων και μάλιστα μετά τον αφανισμό των βυρσοδεψείων.   

Ήμουν μαθήτρια στη Δευτέρα τάξη του Δημοτικού (Τετρατάξιο του Πρότυπου σχολείου της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, Ιωαννίνων), όταν μαζί με τη δασκάλα μας Ανθούλα Γκωλέτση, είχαμε επισκεφτεί τα βυρσοδεψεία. Ατυχώς δε θυμάμαι λεπτομέρειες του εσωτερικού των κτηρίων που χρησιμοποιούσαν οι περίφημοι ετούτοι βιοτέχνες.  Θυμάμαι ωστόσο ότι ήταν μάλλον ογκώδεις σκοτεινοί χώροι με μικρά παράθυρα, και ότι ένα πολύ σπουδαίο μέρος της επεξεργασίας των δερμάτων, γινόταν έξω από αυτά.

Όσο για τους βαρελοποιούς (κάποιοι από αυτούς είχαν κατέβει από το Μέτσοβο) που εργάζονταν στην ίδια περιοχή με τους βυρσοδέψες,  συγκροτούσαν μία συμπαθητική ομάδα ανθρώπων που δούλευαν σκληρά. Ήταν απλοϊκοί άνθρωποι, εύκολοι στο να πιάσουν συζήτηση με τους ενδιαφερόμενους παρατηρητές και να απαντήσουν στις ερωτήσεις τους και σημειωτέον, πάντα με πλατύ χαμόγελο.

Σε άλλες περιοχές, όπως στην οδό Λόρδου Βύρωνος, υπήρχαν επιπλοποιοί -όπως ο Σεπετάς και ο Τσούκας-, απέναντι από το εμποροραφείο του πατέρα μου, και άλλοι μικροέμποροι όπως ο Μουμούδης με τα όμορφα είδη του[1], και πολλοί άλλοι με μαγαζιά που διαμορφώνονταν όλο και πλουσιότερα και καλύτερα, καθώς η πολιτεία μας μεγάλωνε κι "έπαιρνε απάνω της".  Στον ίδιο δρόμο ήταν τότε και η χειρουργική κλινική του Γιαννή και πριν ετούτη την κλινική, θυμάμαι κάπου εκεί και το Α' Αστυνομικό τμήμα.  Να προσθέσω επίσης το γνωστό σε όλη την Ήπειρο της εποχής, μυροπωλείο Α. Κυριαζή, που υπάρχει ακόμη θαρρείς ατάραχο, όπως τα χρόνια που εγώ ένιωσα τον εαυτό μου. Εκεί είχα προσληφθεί μόλις είχα τελειώσει το Γυμνάσιο, δήθεν σαν ταμίας για να εργαστώ σαν πωλήτρια τελικά, για λίγους μήνες. Ύστερα τα παράτησα για να ετοιμαστώ για τις εισαγωγικές εξετάσεις στην Φιλοσοφική Σχολή που για καλή μου τύχη πρωτο-λειτούργησε στην πολιτεία μας το 1964-1965…..

Στην οδό Αβέρωφ υπήρχαν, και εξακολουθούν να υπάρχουν, τα περίφημα καταστήματα χρυσών κοσμημάτων και ασημικών (κοσμημάτων ή σκευών), ενώ πολλά από τα εργαστήρια της εγχώριας τέχνης του ασημιού, βρίσκονταν σε δρόμους παράπλευρους, μη κεντρικούς δηλαδή ή και πίσω από τα καταστήματα με τις βιτρίνες.  Παράλληλα με τους ασημουργούς ήταν και πολλοί που επεξεργάζονταν τον μπρούτζο και τον χαλκό. Υπηρετούσαν με αφοσίωση και σύστημα την τέχνη τους κυρίως στην οδό Ανεξαρτησίας, από τη μέση της περίπου, μέχρι την Σχολή Γ. Σταύρου, δημιουργώντας και διατηρώντας έτσι μικρές βιοτεχνίες. Κάποιοι από αυτούς είναι ακόμη εκεί και ακόμη και σήμερα καλαΐζουν ταψιά του φούρνου, κυρίως σινιά για τις περίφημες ηπειρώτικες πίττες, κατασκευάζουν  κατσαρόλες, ταψιά, κιούπια, υδρίες, μαγκάλια, μπρικάκια του καφέ, δίσκους σερβιρίσματος, κηροπήγια και πολυελαίους. Επεξεργάζονται, κάνοντας εντυπωσιακά σχέδια και παραστάσεις μεγάλους και μικρούς παλιούς μπρούτζινους κάλυκες, υπολείμματα του τελευταίου Παγκόσμιου Πολέμου. Επίσης  πολλά και ποικίλα άλλα διακοσμητικά αντικείμενα, ανάρπαστα για δώρα, ζηλευτά καλλιτεχνήματα για όλα τα γούστα και για το όποιο σπίτι ή νοικοκυριό.

Προσωπικά βρίσκω ότι υπάρχει ανάγκη να προστατευτούν και να συνεχιστούν αυτές οι τέχνες και ανάμεσά τους οπωσδήποτε και η περίφημη ηπειρώτικη ξυλογλυπτική,  που αποτελούν το καμάρι της Ηπειρωτικής πολιτιστικής κληρονομιάς[2].